Vluchtige organische stoffen

Waarom is het nuttig om VOS te meten?

Sommige VOS, zoals benzeen, zijn kankerverwekkend. Hierbij mogen de aldehyden en  ketonen (A/K) zoals bijvoorbeeld formaldehyde niet worden vergeten. Deze zijn schadelijk voor onze gezondheid. Andere VOS zijn schadelijk voor de ozonlaag. Ze zijn namelijk precursoren bij de vorming van ozon.

In de bijlage krijg je een overzicht van de VOS en A/K die door de VMM worden gemeten met passieve samplers. Diegenen die worden geanalyseerd, zijn afhankelijk van voorkomen en van ernst naar effecten.

Meettechniek

Je kan zelf gaan meten, op de foto hieronder zie je het systeem dat je kan gebruiken. Dan ga je zelf meten met een passieve VOS - of A/K-sampler. Je gaat deze aan een daarvoor voorzien systeem bevestigen en op die manier ophangen. De sampler bestaat uit een adsorptiebuisje in een omhulsel, de zogenaamde body. De body is geel voor VOS en blauw voor A/K. De body’s dienen te worden vervangen na 5 periodes van gebruik, omdat de poriën kunnen verstoppen of vergroten waardoor de opnamesnelheid verandert. De samplers bevinden zich steeds in een behuizing. Let wel, de luchtdoorstroming mag niet in het gedrang komen door de behuizing. De opening van de behuizing wordt naar het oosten, noordoosten gericht om regeninslag te vermijden.

Passieve samplers hebben als voordeel dat ze klein, licht en eenvoudig in gebruik zijn. Er is geen elektriciteit nodig om met deze techniek te meten en verzenden per post is mogelijk. Dit maakt deze meettechniek geschikt voor zowel grote wijd verspreide netwerken voor screening alsook kortere projecten. Let wel, zowel de passieve samplers die vluchtige organische stoffen meten alsook deze die aldehyden/ketonen meten, moeten vanaf de staalname tot de analyse koel bewaard worden.

Passieve samplers kunnen ingezet worden voor vele componenten, hieronder bespreken we de passieve sampler techniek voor de component vluchtige organische stoffen (VOS).

Passieve sampler: werkingsprincipe

Het radiaaltype sampler bestaat uit een body waarin een metalen adsorptiebuisje wordt geschoven.  Dit metalen buisje werd op voorhand door de leverancier gevuld met verschillende fasen adsorptiemateriaal waarop VOS of A/K geadsorbeerd worden. De lucht kan door de body stromen en de te meten componenten zullen aan de fasen van de sampler adsorberen. Na blootstelling aan de lucht gedurende een bepaalde periode (typische 14 dagen), wordt het adsorptiebuisje geanalyseerd in een laboratorium. Dit kan je niet zelf. Het laboratorium kan bijvoorbeeld gaschromatografie met vlamionisatiedetectie toepassen voor de analyse van VOS en hoge performantievloeistofchromatografie met ultravioletdetectie voor de analyse van A/K.

Welke passieve sampler kies je?

De passieve sampler van het radiaaltype heeft een groot diffusieoppervlak

Hieronder op de foto een A/K sampler in een glazen transportkoker. Wees steeds voorzichtig bij het openen en sluiten van deze kokertjes. De sampler wordt na bemonstering ook in deze transportkoker vervoerd.

De VOS sampler bevindt zich in een dubbele koker, namelijk een ijzeren koker in een glazen koker. Dat is te zien op de foto hieronder. De ijzeren koker heeft een kant met inkeping en een kant zonder inkeping. De sampler wordt via de kant zonder inkeping in en uit de ijzeren koker gehaald. Nadat je de twee witte dopjes voorzichtig verwijderd hebt, heb je een tang nodig waarmee je het kleine metalen dichtingsstukje uit de ijzeren koker kan halen.

Start met meten

Zorg ervoor dat je contact hebt met een bedrijf of laboratorium voor de levering van de samplers voor VOS of A/K, en ook voor het gekoeld terugzenden nadat het staal werd genomen. Installeer een gepaste behuizing op de plaatsen waar je wilt gaan meten. Denk hierbij aan lijn- of puntbronnen die om een andere inplanting van de meetplaatsen vragen. Voorzie ook een achtergrondmeetpunt waar er geen lokale uitstoot van VOS zijn.

• Onderzoek je omgeving, en schat in waar de grote bronnen zijn van VOS. Denk hierbij aan bedrijven en industrie, voornamelijk bij op- en oversslagactiviteiten van vluchtige (petro)chemische producten, verwerkingsbedrijven van treinbielsen, maar bijvoorbeeld ook aan wegverkeer en specifieke huishoudelijke producten;
• Denk eraan niet te poetsen met producten die deze stoffen bevatten rondom de sampler;
• Gebruik altijd handschoenen wanneer je de samplers ophangt of afhaalt;
• Hang de sampler op anderhalve tot twee meter hoogte;
• Werk met vaste meetperiodes, waarbij je een inschatting dient te maken van de ernst van de vervuiling omdat de passieve samplers snel verzadigd kunnen raken;
• Hou een logboekje bij, waarin je de perioden met data, de weersomstandigheden zoals temperatuur, windrichting en neerslag kan noteren en eventuele gebeurtenissen die van belang kunnen zijn.

Interpreteer je resultaten

De analyseresultaten komen van het laboratorium. Leg de analyseresultaten van het labo naast de gegevens uit je logboek om juiste interpretaties te doen. Je hebt nu een idee van de VOS- en A/K-concentratie in de omgevingslucht. Je kan hiermee nog niet besluiten hoeveel VOS en A/K er afkomstig is van een welbepaalde bron. Je kan wel vergelijken met metingen op de website van de VMM.